Η εφαρμογή του πιλοτικού προγράμματος για το πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας της ΕΕ περνάει απαρατήρητη

Καθώς το 2023 συνεχίζεται, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαίνεται να είναι απασχολημένη με την ανάπτυξη και την εκτέλεση πιλοτικών εφαρμογών για το πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας της ΕΕ (EUDI), το οποίο σκοπεύει να διαθέσει σε όλους τους πολίτες της ΕΕ στο εγγύς μέλλον. Αλλά ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (EC) υπερηφανεύεται για την ευκολία, την ασφάλεια και το ευρύ φάσμα μελλοντικών περιπτώσεων χρήσης του EUDI στην καθημερινή ζωή, αυτό που συζητείται λιγότερο είναι η δυνατότητα χρήσης του εργαλείου για μια πληθώρα ζητημάτων που σχετίζονται με την ηθική και την επιτήρηση.

Τι είναι το πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας της ΕΕ (EUDI)

Το ψηφιακό πορτοφόλι της ΕΕ, που συχνά αναφέρεται ως πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας της ΕΕ (EUDI), πρόκειται να προσφερθεί στο ευρωπαϊκό κοινό τα επόμενα χρόνια. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, “τα πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας της ΕΕ είναι προσωπικά ψηφιακά πορτοφόλια που επιτρέπουν στους πολίτες να ταυτοποιούνται ψηφιακά, να αποθηκεύουν και να διαχειρίζονται δεδομένα ταυτότητας και επίσημα έγγραφα σε ηλεκτρονική μορφή. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει άδεια οδήγησης, ιατρικές συνταγές ή τίτλους σπουδών”.

Καθώς ολοκληρώνεται η νομοθεσία για τον εξορθολογισμό της προβλεπόμενης χρήσης τους σε ολόκληρη την Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί τις προσπάθειές της για την εξάπλωση των EUDIs στο ευρύ ευρωπαϊκό κοινό, όπου πάνω από 250 ιδιωτικές εταιρείες και δημόσιες αρχές συμμετέχουν σε τέσσερα πιλοτικά προγράμματα μεγάλης κλίμακας. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, η ΕΕ έχει επενδύσει 46 εκατ. ευρώ σε αυτά τα πιλοτικά προγράμματα.

Πράγματι, ένα ευρύ φάσμα περιπτώσεων χρήσης δοκιμάζεται ήδη στα πιλοτικά προγράμματα EUDI. Αυτές περιλαμβάνουν τη χρήση των πορτοφολιών για την πρόσβαση σε κυβερνητικές υπηρεσίες, την εγγραφή και την ενεργοποίηση καρτών SIM για υπηρεσίες κινητών δικτύων, την υπογραφή συμβάσεων, τη διευκόλυνση των ταξιδιών και την παρουσίαση εκπαιδευτικών πιστοποιητικών. Συνολικά, αυτές οι περιπτώσεις χρήσης υποδηλώνουν την προοπτική χρήσης των πορτοφολιών ψηφιακής ταυτότητας σε ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών που είναι απαραίτητες για την καθημερινή ζωή.

Ευκολία, αλλά για ποιον;

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβάλλει συχνά την ευκολία του ψηφιακού πορτοφολιού, με μηνύματα που καυχιούνται ότι οι χρήστες θα μπορούν να χρησιμοποιούν τα πορτοφόλια για να κάνουν check-in σε ξενοδοχεία, να υποβάλλουν φορολογικές δηλώσεις, να νοικιάζουν αυτοκίνητα και να ανοίγουν με ασφάλεια τραπεζικούς λογαριασμούς. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen τόνισε τα εξής ακόλουθα σε μια ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2020, όπου πρότεινε την έννοια μιας “ασφαλούς ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής ταυτότητας”:

Κάθε φορά που μια εφαρμογή ή ένας ιστότοπος μας ζητά να δημιουργήσουμε μια νέα ψηφιακή ταυτότητα ή να συνδεθούμε εύκολα μέσω μιας μεγάλης πλατφόρμας, δεν έχουμε ιδέα τι συμβαίνει με τα δεδομένα μας στην πραγματικότητα. Γι’ αυτό η Επιτροπή θα προτείνει μια ασφαλή ευρωπαϊκή ηλεκτρονική ταυτότητα. Μια ταυτότητα την οποία εμπιστευόμαστε και την οποία κάθε πολίτης μπορεί να χρησιμοποιήσει οπουδήποτε στην Ευρώπη για να κάνει οτιδήποτε, από την πληρωμή των φόρων του μέχρι την ενοικίαση ενός ποδηλάτου. Μια τεχνολογία όπου μπορούμε να ελέγχουμε εμείς οι ίδιοι ποια δεδομένα χρησιμοποιούνται και πώς.

Σίγουρα, η von der Leyen έχει δίκιο στο ότι “δεν έχουμε ιδέα τι συμβαίνει με τα δεδομένα μας” όταν δημιουργούμε διαδικτυακούς λογαριασμούς ή συνδεόμαστε σε ιδιωτικές υπηρεσίες, υποστηρίζοντας ότι η ψηφιακή ταυτότητα μπορεί να λειτουργήσει για να λύσει ένα βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι όταν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο.

Όμως, είναι κρίσιμο το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή “ηλεκτρονική ταυτότητα”, και γενικά οι μέθοδοι ψηφιακής ταυτοποίησης, θέτουν μια πληθώρα νέων ζητημάτων για τους πολίτες τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Συγκεκριμένα, ενώ η ψηφιακή ταυτότητα μπορεί να παρέχει στους χρήστες πρόσβαση σε υπηρεσίες, μια έκθεση του WEF του 2018 σχετικά με την ψηφιακή ταυτότητα παραδέχεται την τάση του εργαλείου να αποκλείει: “για τα άτομα, [οι επαληθεύσιμες ταυτότητες] ανοίγουν (ή κλείνουν) τον ψηφιακό κόσμο, με τις θέσεις εργασίας, τις πολιτικές δραστηριότητες, την εκπαίδευση, τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, την υγειονομική περίθαλψη και πολλά άλλα”.

Και πράγματι, υπό τον έλεγχο ενός διεφθαρμένου κράτους ή άλλων δομών διακυβέρνησης, η τάση της ψηφιακής ταυτότητας να “κλείνει” τον ψηφιακό κόσμο φαίνεται ιδανική για κακή χρήση ή κατάχρηση. Η ερευνήτρια Eve Hayes de Kalaf, για παράδειγμα, γράφει στο Conversation ότι “τα κράτη μπορούν να χρησιμοποιήσουν ως όπλο τα διεθνώς χρηματοδοτούμενα συστήματα ταυτότητας” εναντίον ευάλωτων πληθυσμών. Η ίδια υπογραμμίζει ένα παράδειγμα από τη Δομινικανή Δημοκρατία, όπου οι μακροχρόνιες διακρίσεις εις βάρος ατόμων με καταγωγή από την Αϊτή εκδηλώθηκαν με την αφαίρεση της δομινικανικής ιθαγένειας τους το 2013, καθιστώντας τους ανιθαγενείς.

Εν τω μεταξύ, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς κάποιους να πέφτουν μέσα από τις ψηφιακές “ρωγμές”, καθώς τα συστήματα ψηφιακής ταυτότητας γίνονται δημοφιλή και διασυνδέονται με, ή μάλλον αποτελούν προϋπόθεση για την πρόσβαση σε κρίσιμες κοινωνικές και οικονομικές υπηρεσίες και υποστήριξη.

Όπως διασαφηνίζουν οι Jeremy Loffredo και Max Blumenthal σε ρεπορτάζ του 2021 για το Grayzone, για παράδειγμα, η εισαγωγή το 2017 του Aadhaar, του βιομετρικού συστήματος ταυτοποίησης της Ινδίας, “το οποίο παρακολουθεί τις μετακινήσεις των χρηστών μεταξύ των πόλεων”, οδήγησε σε πληθώρα θανάτων στην αγροτική Ινδία, καθώς οι δυσκολίες πρόσβασης στο σύστημα Aadhaar εμπόδισαν λειτουργικά την πρόσβαση των αποδεκτών αγαθών και παροχών στα καταστήματα τροφίμων της χώρας, αφήνοντάς τους ακόμη και να λιμοκτονήσουν. Η ινδική εφημερίδα Scroll ανέφερε ότι, σε μια τυχαία δειγματοληψία 18 χωριών της Ινδίας όπου είχε επιβληθεί η βιομετρική πιστοποίηση ταυτότητας για την πρόσβαση σε επιδοτούμενα από την κυβέρνηση συσσίτια τροφίμων, το 37% των κατόχων καρτών δεν μπόρεσαν να προμηθευτούν τις μερίδες τους.

Παρά την καταστροφή που προκάλεσε, το Aadhaar προωθήθηκε τελικά ως επιτυχία και το Rest of World αναφέρει ότι η Ινδία δημιουργεί διεθνείς συνεργασίες για να εξάγει αλλού το δημοφιλές Unified Payments Interface (UPI), ένα σύστημα άμεσων πληρωμών που χρησιμοποιεί ως βάση το σύστημα βιομετρικής ταυτότητας Aadhaar.

Είναι σαφές ότι η ψηφιακή ταυτότητα ενέχει σημαντικές πιθανές κοινωνικές βλάβες εάν εφαρμοστεί βιαστικά. Παρά τις πιθανές αυτές βλάβες, όπως σημειώνω για το Unlimited Hangout, η σχεδόν καθολική υιοθέτηση των συστημάτων ψηφιακής ταυτοποίησης φαίνεται όλο και περισσότερο αναπόφευκτη, με την “Juniper Research [να εκτιμά] ότι οι κυβερνήσεις θα έχουν εκδώσει περίπου 5 δισεκατομμύρια διαπιστευτήρια ψηφιακής ταυτότητας μέχρι το 2024, και μια έκθεση της Goode Intelligence του 2019 [που υποδεικνύει] ότι η ψηφιακή ταυτότητα και επαλήθευση θα είναι μια αγορά 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων μέχρι το 2024“.

Επιπλέον, έχουν γίνει νομοθετικά βήματα προς την κατεύθυνση της διαλειτουργικότητας του ψηφιακού πορτοφολιού σε ολόκληρη την ΕΕ. Με άλλα λόγια, οι βασικές υπηρεσίες είναι υπερ-συγκεντρωτικές πέρα από τα σύνορα και ψηφιοποιούνται με τρόπους πιο ανιχνεύσιμους από ό,τι θα μπορούσαν να είναι οι αντίστοιχες χάρτινες – όλα στα χέρια των αρχών.

Κρίσιμο είναι το γεγονός ότι το πορτοφόλι EUDI έχει προφανώς προγραμματιστεί να συνδεθεί ή να συμπεριλάβει με άλλο τρόπο χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, όπου οι πολίτες της ΕΕ θα μπορούν να χρησιμοποιούν το EUDI τους για να ανοίγουν τραπεζικούς λογαριασμούς και ακόμη και να υποβάλλουν αίτηση για δάνεια. Επιπλέον, η διατύπωση από ένα ενημερωτικό δελτίο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σχετικά με το ευρωπαϊκό πλαίσιο ψηφιακής ταυτότητας υποδηλώνει ότι το “πορτοφόλι EUDI θα αποφέρει οφέλη σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς του οικοσυστήματος πληρωμών”, περιλαμβανομένης ακόμη και της “προβλεπόμενης στήριξης για το ψηφιακού ευρώ”.

Ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι πρόθυμη να επισημάνει τα υποτιθέμενα οφέλη του EUDI για “τους εμπλεκόμενους φορείς του οικοσυστήματος πληρωμών”, φαίνεται λιγότερο πρόθυμη να συζητήσει τους κινδύνους που περιβάλλουν την εύλογη, αν όχι πιθανή, σύνδεση της ψηφιακής ταυτότητας με τα χρήματα, και ιδίως με τα ψηφιακά νομίσματα, όπου οι δυνατότητες της ελίτ να παρακολουθεί ή ακόμη και να χειραγωγεί ή να μπλοκάρει τις ικανότητες των πολιτών να αποδέχονται ή να πραγματοποιούν πληρωμές, θα μπορούσαν να είναι πρωτοφανείς.

Εν ολίγοις, τα πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας της ΕΕ πρόκειται να είναι βολικά για καθημερινή χρήση από τους πολίτες. Ταυτόχρονα, αυτά τα πορτοφόλια, και άλλα παρακείμενα συστήματα ψηφιακής ταυτότητας που αναπτύσσονται αλλού, θα μπορούσαν επίσης να είναι βολικά για τις κυβερνήσεις και τις δομές διακυβέρνησης που επιθυμούν να παρακολουθούν, να επιτηρούν, να χειραγωγούν ή να ελέγχουν με άλλο τρόπο μαζικά κρίσιμες πτυχές της ζωής των πολιτών.

Η σύνδεση DIIA

Παρά την έλλειψη του καθεστώτος μέλους της ΕΕ και τον πόλεμο στα χέρια της, η Ουκρανία συμμετέχει στα πιλοτικά προγράμματα της ΕΕ για το ψηφιακό πορτοφόλι. Συγκεκριμένα, όπως ανέφερα στο Substack μου, το DIIA, η υπερ-συγκεντρωτική εφαρμογή “state-in-a-smartphone” της Ουκρανίας, βοηθά στην ανάπτυξη του ψηφιακού πορτοφολιού της ΕΕ. Στην πραγματικότητα, ο Ουκρανός υπουργός ψηφιακού μετασχηματισμού Mykhailo Fedorov τόνισε σε μια ανάρτηση στο Telegram τον Ιούλιο ότι εκπρόσωποι της DIIA είχαν μάλιστα επιδείξει τις δυνατότητες της εφαρμογής DIIA στην κοινοπραξία POTENTIAL (Pilots for European Digital Identity Wallet) αυτό το καλοκαίρι.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές από τις περιπτώσεις χρήσης του ψηφιακού πορτοφολιού της ΕΕ που δοκιμάζονται στα πιλοτικά προγράμματα είναι ήδη πραγματικότητα με την εφαρμογή DIIA της Ουκρανίας. Πράγματι, οι Ουκρανοί χρησιμοποιούν το DIIA για μια σειρά από καθημερινές δραστηριότητες, μεταξύ άλλων για την επαλήθευση της ταυτότητάς τους για τη χρήση τραπεζικών υπηρεσιών, για την κατοχή ποικίλων ψηφιακών ταυτοτήτων (όπως άδειες οδήγησης και βιομετρικά διαβατήρια), ακόμη και για την πληρωμή ορισμένων φόρων και την πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες για οικογένειες. Το Υπουργείο Ψηφιακού Μετασχηματισμού της Ουκρανίας έχει τονίσει την πρόθεσή του να καταστήσει όλες τις δημόσιες υπηρεσίες διαθέσιμες στο διαδίκτυο: Η DIIA πρόκειται να αποτελέσει το “one-stop-shop” για τις υπηρεσίες αυτές.

Και, όπως έχω αναφέρει και στο παρελθόν σε προηγούμενα ρεπορτάζ στο Substack και στο Unlimited Hangout, η επέκταση του πεδίου εφαρμογής του DIIA συνεχίζεται καθώς βαθαίνουν οι συγκρούσεις, με την εφαρμογή να παρέχει υπηρεσίες που παρακείμενες με τον πόλεμο. Οι Ουκρανοί πολίτες που πλήττονται από τον πόλεμο έχουν λάβει υποτροφίες μέσω της εφαρμογής, για παράδειγμα, και μπορούν επίσης να επαληθεύσουν την ταυτότητά τους μέσω του DIIA για να εγγραφούν στο e-Vorog (“e-enemy”), ένα chatbot που επιτρέπει στους Ουκρανούς πολίτες να αναφέρουν στο κράτος πληροφορίες σχετικά με την τοποθεσία του ρωσικού στρατού.

Συνολικά, αυτές οι συνθήκες υποδηλώνουν ότι το DIIA μπορεί να χρησιμεύσει ως ένα είδος προσχεδίου ή προδρόμου για το παρακείμενο ψηφιακό πορτοφόλι της Ευρώπης, όπου το ψηφιακό πορτοφόλι της ΕΕ, ήδη μια κεντρική εφαρμογή που έχει προγραμματιστεί να βοηθήσει τους πολίτες σε μια σειρά από κρίσιμες καθημερινές υπηρεσίες, θα μπορούσε να αναλάβει έναν αυξανόμενο αριθμό κυβερνητικών υπηρεσιών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν και μένει να δούμε τι θα συμβεί με την ανάπτυξη του Ψηφιακού Πορτοφολιού στην Ευρώπη, η εφαρμογή του πορτοφολιού σε ολόκληρη την ΕΕ και η μορφή της εφαρμογής για smartphone, όπου τα χαρακτηριστικά μπορούν εύκολα να εισαχθούν, να αφαιρεθούν ή να επεξεργαστούν κατά βούληση, σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής σε συγκρίσιμη κλίμακα.

Συμπέρασμα

Πολλοί άνθρωποι δικαιολογημένα ενδιαφέρονται για ψηφιακά έγγραφα και άλλους εύκολους τρόπους πρόσβασης σε δημόσιες υπηρεσίες και ολοκλήρωσης εργασιών στην ψηφιακή εποχή. Ωστόσο, αυτές οι υπηρεσίες και τα εργαλεία, όταν διευκολύνονται από κράτη και παρακείμενες δομές διακυβέρνησης και από μη υπόλογα μέλη του ιδιωτικού τομέα, συνοδεύονται από σημαντικές ηθικές ανησυχίες και ανησυχίες επιτήρησης που θα πρέπει να συζητηθούν εκτενώς και να συζητηθούν δημόσια από το κοινό. Από την άποψη αυτή, φαίνεται ότι το μελλοντικό πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας της ΕΕ δεν αποτελεί εξαίρεση.

Αλλά είτε συζητηθεί είτε όχι, η πιλοτική ανάπτυξη του Ψηφιακού Πορτοφολιού και η αντίστοιχη υιοθέτηση της Ψηφιακής Ταυτότητας από τα κράτη μέλη της ΕΕ συνεχίζεται, με μια δήλωση Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εξηγεί ότι “όλοι θα έχουν το δικαίωμα να έχουν μια Ψηφιακή Ταυτότητα της ΕΕ” που θα γίνεται αποδεκτή σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Και ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοινώνει ότι “δεν θα υπάρχει καμία υποχρέωση” για τη χρήση πορτοφολιού ψηφιακής ταυτότητας της ΕΕ, η έκθεση της ΕC, Ανακοίνωση 2030 Ψηφιακή πυξίδα: Ο ευρωπαϊκός δρόμος για την ψηφιακή δεκαετία διευκρινίζει ότι στόχος της ΕΕ για το 2030 είναι το 80% των πολιτών να χρησιμοποιούν μια “λύση ηλεκτρονικής ταυτοποίησης”. Τελικά, τα μικτά μηνύματα αφήνουν περιθώρια για εικασίες ότι, ακόμη και αν οι ψηφιακές ταυτότητες δεν είναι υποχρεωτικές κατά την εισαγωγή τους, ο γενικός πληθυσμός θα μπορούσε με κάποιο τρόπο να ωθηθεί ή τελικά να υποχρεωθεί να υιοθετήσει ψηφιακές ταυτότητες για να έχει πρόσβαση σε βασικές δημόσιες υπηρεσίες.

Ενώ οι υποστηρικτές των ψηφιακών ταυτοτήτων τονίζουν την ικανότητα των εργαλείων για ευκολία και ασφάλεια σε έναν ολοένα και περισσότερο διαδικτυακό κόσμο, τα ζητήματα ηθικής και προστασίας της ιδιωτικής ζωής που έχω επισημάνει εδώ σηματοδοτούν ότι, αν αναπτυχθούν βιαστικά, τα πορτοφόλια ψηφιακών ταυτοτήτων της ΕΕ θα μπορούσαν τελικά να έχουν καταστροφικές και μακροχρόνιες συνέπειες για την ιδιωτική ζωή και τις πολιτικές ελευθερίες. Και, μόλις εφαρμοστούν, φαίνεται ότι οι ψηφιακές ταυτότητες θα ήταν δύσκολο να ανακληθούν, ακόμη και αν δεν είναι δημοφιλείς, σπρώχνοντας τελικά τους ανθρώπους σε έναν τεχνοκρατικό εφιάλτη από τον οποίο δεν μπορούν εύκολα να ξεφύγουν.

Εν ολίγοις, οι κίνδυνοι που εγκυμονούν τα αναδυόμενα συστήματα ψηφιακής ταυτότητας, όπως το EUDI Wallet δεν μπορούν να αγνοηθούν καθώς η Ευρώπη εισέρχεται στην “ψηφιακή δεκαετία” της.

Δημοσιεύθηκε αρχικά από το Brownstone Institute

Suggest a correction